David Lynch

78, Los Angeles, 15 januari, complicaties van longemfyseem

Amerikaans regisseur, scenarioschrijver, producent, muzikant, fotograaf en schilder. Zeer invloedrijk filmauteur wiens herkenbare stijl Europees surrealisme verbond met het Amerikaanse ‘heartland’, de plattelandsgemeenschappen in Idaho en Montana waarin hij opgroeide en die model stonden voor zijn tv-serie Twin Peaks (1989-91 en 2017), de bakermat van de moderne, artistiek bevlogen kwaliteitsserie. Speciale Oscar voor zijn hele oeuvre (2020), na vier eerdere nominaties: voor het scenario van The Elephant Man (samen met Christopher De Vore en Eric Bergren; Lynch, 1980) en de regie van dezelfde film en van Blue Velvet (1986) en Mulholland Dr. (2001). Honoraire Gouden Leeuw in Venetië (2006). Lynch was voornamelijk een schilder, toen hij begon te experimenteren met bewegende beelden in een aantal korte films (1967-74). Zijn eerste lange film Eraserhead (tevens productie, scenario, production design, geluidseffecten, montage en special effects; 1977) maakte meteen duidelijk dat het latere adjectief ‘lynchian’ ook voor gruwelijkheid, dreiging en nachtmerries zou komen te staan. Zijn tweede speelfilm The Elephant Man, eveneens in zwart-wit, was een veel conventioneler vormgegeven 19de eeuwse vertelling.

De samenwerking met producent Dino De Laurentiis resulteerde in een eerste verfilming van Frank Herberts sciencefictionklassieker Dune (tevens scenario; 1984). Door talloze montage-ingrepen werd de film helaas nogal onbegrijpelijk; het werd de aanleiding tot Lynch’ besluit om alleen nog films te maken waar hij ‘final cut’ had en van een lange samenwerking met acteur Kyle MacLachlan, het alter ego van Lynch. Die droeg ook Lynch’ echte doorbraakfilm Blue Velvet (1986), waarin de navolging van Franz Kafka’s paranoia en Frank Capra’s geloof in het goede en simpele Amerika niet meer te ontkennen viel; ook voor vrouwelijke hoofdrolspeler Isabella Rossellini was het een mijlpaal, terwijl Dennis Hopper en songwriter Roy Orbison er een come-back aan dankten.

Daarna regisseerde Lynch Gouden Palmwinnaar Wild at Heart (1990), de voor de bioscoop bestemde prequel Twin Peaks: Fire Walk with Me (1992), Lost Highway (1997), het in de vorm sterk afwijkende The Straight Story (1999), een road movie over een oude man op een grasmaaier, het door sommigen als zijn meesterwerk beschouwde Mulholland Dr. (tevens scenario; 2001), Inland Empire (tevens scenario; 2006) en een uit ‘deleted scenes’ uit serie en eerdere prequel opgebouwde Twin Peaks: The Missing Pieces (2014). Tussendoor regisseerde Lynch tientallen reclamespots, videoclips en korte films. Tot die laatste categorie behoren segmenten van de omnibusfilms Lumière et compagnie (1995) en Chacun son cinéma (2007), het eveneens Franse The Cowboy and the Frenchman (1988) en voor Netflix What Did Jack Do? (tevens scenario en acteur; 2017).

Lynch acteerde onder meer als FBI-chef Gordon Cole in Twin Peaks, tegenover Rossellini in Zelly and Me (Tina Rathbone, 1988), tegenover Harry Dean Stanton in Lucky (John Carroll Lynch, 2017) en als regisseur John Ford in The Fabelmans (Steven Spielberg, 2022). Naast het produceren van veel van zijn eigen (korte) films, was Lynch executive producer van films als The Cabinet of Dr. Ramirez (Peter Sellars, 1991), Nadja (tevens bijrol; Michael Almereyda, 1994), Surveillance (Jennifer Lynch, 2008), My Son, My Son, What Have Ye Done (Werner Herzog, 2009), de documentaire My Beautiful Broken Brain (Sophie Robinson en Lotje Sodderland, 2014), The Other Me (Giga Agladze, 2022) en het nog uit te brengen The Happy Worker (Duwayne Dunham, 2025). Aan zijn werk als schilder wijdde het Bonnefantenmuseum een solotentoonstelling (2018). Bracht als muzikant drie eigen studioalbums uit. Actief beoefenaar en pleitbezorger van transcendentale meditatie, in 2005 oprichter van de verwante David Lynch Foundation for Consciousness-Based Education and Peace. Ontwikkelde en exploiteerde een organisch koffiemerk. Stierf in het huis van zijn dochter na evacuatie uit zijn eigen huis voor bosbranden. Voormalig levenspartner van Isabella Rossellini. Vader van regisseur Jennifer Lynch.

Plaats een reactie

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.