Het Schimmenrijk

61, Los Angeles, 24 januari, hartinfarct

Duits producent, distributeur, scenarioschrijver en regisseur. Door een van zijn regisseurs, Doris Dörrie, als ’tirannieke tycoon’ omschreven producent was de drijvende kracht achter de bloei van de de Duitse filmindustrie na 1980. Volgde een regie-opleiding aan de filmhogeschool in München en begon daar te produceren voor vrienden en klasgenoten. Zijn eerste lange speelfilm was Falsche Bewegung (Wim Wenders, 1974), de eerste grote hit Christiane F. – Wir Kinder vom Bahnhof Zoo (Uli Edel, 1981), snel gevolgd door Die unendliche Geschichte/The Never-ending Story (naar Michael Ende; Wolfgang Petersen, 1984).

Kocht in 1979 het noodlijdende distributiebedrijf Constantin-film en gebruikte dat als basis voor een steeds verdere expansie van zijn internationale productieactiviteiten. Specialiseerde zich onder meer in grootscheepse en kwalitatief hoogwaardige literatuurverfilmingen. Steeds vaker ook (co-)auteur van scenario’s, bijvoorbeeld van de Hitlerfilm Der Untergang (naar Joachim Fest; Oliver Hirschbiegel, 2004), Perfume: The Story of a Murder (naar Patrick Süskind; Tom Tykwer, 2006) en Der Baader Meinhof Komplex (Edel, 2008). Zijn coproductie Nirgendwo in Afrika/Nowhere in Africa (Caroline Link, 2001) won een Oscar voor beste niet-Engelstalige film.

Een greep uit Eichingers overige films: Stunde Null (Edgar Reitz, 1977), Hitler – ein Film aus Deutschland (Hans-Jürgen Syberberg, 1977), Die Konsequenz (Petersen, 1977), Die ortliebschen Frauen (Luc Bondy, 1981), Der Name der Rose/The Name of the Rose (naar Umberto Eco; Jean-Jacques Annaud, 1986), Ich und er /Me and Him (naar Alberto Moravia; Dörrie, 1988), Last Exit to Brooklyn (Edel, 1989), Salt on Our Skin (naar Benoîte Groult; Andrew Birkin, 1992), The Cement Garden (naar Ian McEwan; Birkin, 1993), The House of the Spirits (naar Isabel Allende; Bille August, 1993), de locale superhit Der bewegte Mann (Sönke Wortmann, 1994), Smilla’s Sense of Snow (naar Michael Høeg; August, 1997), ¿Bin ich schön? (Dörrie, 1999),

Der Schuh des Manitu (Michael Herbig, 2001), Resident Evil (Paul W.S. Anderson, 2002), en drie vervolgfilms, Fantastic Four (Tim Story, 2005) en Elementarteilchen/Elementaire deeltjes (naar Michel Houellebecq; Oskar Roehler, 2006). Na zijn eindexamenfilm Ein Wintermärchen (1973) regisseerde Eichinger nog de televisiefilm Das Mädchen Rosemarie (1996) en de slecht ontvangen bioscoopfilm Der grosse Bagarozy (1999), met een hoofdrol voor zijn toenmalige partner Corinna Harfouch. Zelf speelde hij gastrolletjes in Heimat – eine deutsche Chronik (Reitz, 1984) en Knockin’ on Heaven’s Door (Thomas Jahn, 1997). Sinds 2006 getrouwd met journaliste Katja Hofmann.

78, Stamford CT, 21 januari, natuurlijke dood

In Griekenland als Theoni Athanasiou Vachlioti geboren Amerikaans kostuumontwerper. Won een Oscar voor The Great Gatsby (Jack Clayton, 1974). Werkte aanvankelijk onder de naam Denny Vachlioti aan Griekse films als Stella (tevens art direction; Michael Cacoyannis, 1955),

Pote tin kyriaki/Never on Sunday/Nooit op zondag (Oscarnominatie; Jules Dassin, 1960), Faidra/Phèdre (Oscarnominatie; Dassin, 1961), Topkapi (Dassin, 1963) en Oedipus the King (Philip Saville, 1967). Amerikaans debuut met de onafhankelijke productie You’re a Big Boy Now (Francis Ford Coppola, 1966). Kleedde onder meer Melina Mercouri, Faye Dunaway, Bette Midler, Frank Sinatra, Aileen Quinn, Robert De Niro, Meryl Streep, Cher, Barbra Streisand en Robert Redford. Kostuums voor films als Up Tight! (Dassin, 1968), No Way to Treat a Lady (Jack Smight, 1968), Promise at Dawn/La promesse à l’aube (Dassin, 1969), Network (Sidney Lumet, 1976), Harry and Walter Go to New York (Mark Rydell, 1976), Semi-Tough (Michael Ritchie, 1978), The Eyes of Laura Mars (Irvin Kershner, 1978), The Cheap Detective (Robert Moore, 1978), The Fury (Brian De Palma, 1978), The Rose (Rydell, 1979),

The Champ (Franco Zeffirelli, 1979), The First Deadly Sin (Brian G. Hutton, 1980), Can’t Stop the Music (Nancy Walker, 1980), Rich and Famous (George Cukor, 1981), Monsignor (Frank Perry, 1982), Annie (John Huston, 1982), GhostBusters (Ivan Reitman, 1984), Moonstruck (Norman Jewison, 1987), We’re No Angels (Neil Jordan, 1989), Stanley and Iris (Martin Ritt, 1990), Other People’s Money (Jewison, 1991), Night and the City (Irwin Winkler, 1992), Addams Family Values (Barry Sonnenfeld, 1993), The Mirror Has Two Faces (Barbra Streisand, 1996) en The First Wives Club (Hugh Wilson, 1996). Ook zeer actief op Broadway, won drie Tony’s voor kostuumontwerp. Getrouwd met theateracteur Tom Aldredge.

72, Engeland, 15 januari, beenmergkanker

Engels actrice, pseudoniem van Susannah Yolande Fletcher. Toonaangevend in theater en film van de jaren zestig en zeventig, nadat ze in 1958 bij haar eindexamen aan de Royal Academy of Dramatic Arts was bekroond als meestbelovende student. Altijd eigenzinnig en temperamentvol, ontstak ze in woede over haar Oscarnominatie voor beste bijrol They Shoot Horses, Don’t They? (Sydney Pollack, 1969), omdat niemand daarvoor haar toestemming had gevraagd. Won als beste actrice in Cannes voor haar hoofdrol in het etherische Images (Robert Altman, 1972). Zou bij het grote publiek vooral bekendheid verwerven door de rol van de moeder van Superman (Richard Donner, 1978), ook in de vervolgen Superman II (Richard Lester, 1982) en Superman IV: The Quest for Peace (Sidney J. Furie, 1987).

Eerste bekendheid door opvallende televisierol tegenover Sean Connery in Arthur Millers The Crucible (1959). Maakte haar filmdebuut tegenover Norman Wisdom in There Was a Crooked Man (Stuart Burge, 1960), direct gevolgd door Tunes of Glory (Ronald Neame, 1960), als de dochter van Alec Guinness, en The Greengage Summer (Lewis Gilbert, 1961). De doorbraak kwam met rollen als patiënte van Freud (John Huston, 1962) en minnares van Tom Jones (Tony Richardson, 1963). Enige publiciteit veroorzaakte de klap die ze Huston zou hebben uitgedeeld op de set, nadat hij haar tegenspeler Montgomery Clift had toegebeten dat hij een blindengeleidehond behoefde.

Daarna onder meer in The 7th Dawn (Gilbert, 1964), Sands of the Kalahari (Cy Endfield, 1965), tegenover Warren Beatty in Kaleidoscope (Jack Smight, 1966), A Man for All Seasons (Fred Zinnemann, 1966), fenomenaal in de lesbische liefdesscènes van The Killing of Sister George (Robert Aldrich, 1968), Oh! What a Lovely War (Richard Attenborough, 1969), Battle of Britain (Guy Hamilton, 1969), de titelrol van Jane Eyre (Delbert Mann, 1970), in een lesbisch innuendo met Elizabeth Taylor in Zee and Co./X, Y and Zee (Brian G. Hutton, 1972), tegenover Roger Moore in Gold (Peter R. Hunt, 1974), met Glenda Jackson in The Maids (naar Jean Genet; Christopher Miles, 1975), That Lucky Touch (met Moore; Miles, 1975), Conduct Unbecoming (Michael Anderson, 1975), Sky Riders (Douglas Hickox, 1976), The Shout (Jerzy Skolimowski, 1978), het Canadese The Silent Partner (Daryl Duke, 1978), The Awakening (Mike Newell, 1980), Falling in Love Again (tevens co-scenarist; Steven Paul, 1980), Yellowbeard (Mel Damski, 1983), de kinderfilm Mio min mio (Vladimir Grammatikov, 1987), Melancholia (tegenover Jeroen Krabbé; Andi Engel, 1989) en Franklyn (Gerald McMorrow, 2008). Ook politiek actief, bijvoorbeeld door bij een theatervoorstelling in Tel Aviv (2007) te protesteren tegen de gevangenschap van de Israëlische klokkenluider Mordechai Vanunu. Gescheiden van acteur Michael Wells.

88, Llano CA, 12 januari, natuurlijke dood

Amerikaans bijrolacteur. Actief als contractspeler bij Warner Bros. en als assistent van Robert Stack als gangsterjager Elliot Ness in de tv-serie The Untouchables (1960-63). Officieel filmdebuut in de oorlogsfilm Breakthrough (Lewis Seiler, 1950). Voorts onder meer in het John Wayne-vehikel Operation Pacific (George Waggner, 1951), I Was a Communist for the FBI (Gordon Douglas, 1951), Fort Worth (Edwin L. Marin, 1951), Force of Arms (Michael Curtiz,1951), Mara Maru (Douglas, 1952), de 3D-klassieker House of Wax/De man met de wassen beelden (André De Toth, 1953), The Desert Song (H. Bruce Humberstone, 1953), Drive a Crooked Road (Richard Quine, 1954), The Bounty Hunter (De Toth, 1954), Lord of the Jungle (Ford Beebe, 1955), To Hell and Back (Jesse Hibbs, 1955), Miracle in the Rain (Rudolph Maté, 1956), The Brothers Rico (Phil Karlson, 1957), Omar Khayyam (William Dieterle, 1957), Marjorie Morningstar (Irving Rapper, 1958), Torpedo Run (Joseph Pevney, 1958), The Young Philadelphians (Vincent Sherman, 1959), Strangers When We Meet (Quine, 1960), The Scalphunters (Sydney Pollack, 1968), Che! (Richard Fleischer, 1969), Airport (George Seaton, 1970), Kotch (Jack Lemmon, 1971), Capricorn One (Peter Hyams, 1977), Escape to Athena (George P. Cosmatos, 1979) en Beyond the Poseidon Adventure (Irwin Allen, 1979). Vooral zeer actief in televisieseries. Broer van stuntman Charlie Picerni, die hem regisseerde in zijn laatste film, Three Days to Vegas (2007).

50, Sint-Niklaas, 10 januari, doodsoorzaak onbekend

Belgisch acteur, ook bekend als Ralf of Raph Troch. Speelde oudere broer Nis in de De Witte van Sichem (Robbe De Hert, 1980). Ook te zien in Het einde van de reis (Peter Simons, 1980). Was voorts onder meer televisiepresentator, zanger (ook bij Palinckx) en acteur bij het Nederlandse gezelschap De Mug met de Gouden Tand.

81, Londen, 9 januari, na een lange ziekte

Engels regisseur en producent. Vier Oscarnominaties, voor respectievelijk regie en productie van de psychologische drama’s Breaking Away (1979) en The Dresser (1983). Kreeg nog groter bekendheid als choreograaf en metteur-en-scène van gecompliceerde actiesequenties, zoals de innovatieve autoachtervolgingen van Steve McQueen in Yates’ Hollywooddebuut Bullitt (1968).

Opgeleid tot toneelregisseur begon Yates in 1953 in de filmindustrie te werken, onder meer in de nasynchronisatie en als assistent-regisseur van bijvoorbeeld Sons and Lovers (Jack Cardiff, 1960), A Taste of Honey (Tony Richardson, 1961) en Guns of Navarone (J. Lee Thompson, 1961). Zelfstandig regiedebuut met de bescheiden musical rond Cliff Richard Summer Holiday (1963), die bij verrassing een grote hit bleek.

Daarna volgden de komedie One Way Pendulum (1964), het op de Grote Treinroof gebaseerde Robbery (tevens scenario, 1967) en een zevental afleveringen van de tv-serie The Saint (1963-65). Na het succes van Bullitt maakte Yates Amerikaanse films in vele genres en stijlen: de modieuze liefdesfilm John and Mary (met Dustin Hoffman en Mia Farrow; 1969), de oorlogsfilm Murphy’s War (met Peter O’Toole; 1971), de misdaadkomedie The Hot Rock (met Robert Redford en George Segal; 1972), het Cassavetes-achtige The Friends of Eddie Coyle (met Robert Mitchum; 1973),

de romcom For Pete’s Sake (met Barbra Streisand; 1974), de excentrieke ambulancekomedie Mother, Jugs & Speed (met Raquel Welch, Bill Cosby en Harvey Keitel; 1976), de commercieel succesvolle rip-off van Jaws, ook gebaseerd op een boek van Peter Benchley, The Deep (met Nick Nolte en Jacqueline Bisset; 1977), het immigrantendrama Breaking Away (geschreven door Steve Tesich; 1979), de eveneens door Tesich geschreven thriller Eyewitness (met William Hurt, Sigourney Weaver, James Woods en Christopher Plummer; 1981), de science-fiction cultflop Krull (1983), het drama in de toneelwereld The Dresser (met Albert Finney en Tom Courtenay; 1983), het in Griekenland gesitueerde Eleni (met John Malkovich; 1985), de thriller Suspect (met Cher; 1987), het historische drama rond de McCarthy-heksenjacht The House on Carroll Street (1988) en de actiefilm An Innocent Man (met Tom Selleck; 1989). De latere films van Yates haalden de Nederlandse bioscoop niet meer: Year of the Comet (1992), Roommates (met Peter Falk en Julianne Moore; 1995), The Run of the Country (met Finney; 1995) en Curtain Call (met Maggie Smith en Michael Caine; 1999). Produceerde behalve een aantal van zijn eigen films ook Needful Things (Fraser C. Heston, 1993).