Het Schimmenrijk

Wij Alexander

73, Amsterdam, 29 december, doodsoorzaak onbekend

Nederlands acteur, voluit Jacobus Carolus Gerardus Commandeur. Talloze theater- en televisierollen, bij voorbeeld de bekroonde solo naar Jan Arends’ Keefman (1978) en de series De kleine waarheid (Willy van Hemert, 1971) en Wij Alexander (Rimko Haanstra,1998). Speelde ook in de bioscoopfilms Soldaat van Oranje (Paul Verhoeven, 1977), Een pak slaag (Bert Haanstra, 1979), Vroeger kon je lachen (B. Haanstra, 1983), De Anna (Erik van Zuylen, 1983), An Bloem (Peter Oosthoek, 1983), Vincent & Theo (Robert Altman, 1990), De noorderlingen (Alex van Warmerdam, 1992), De drie beste dingen in het leven (Ger Poppelaars, 1992), Oude Tongen (Gerardjan Rijnders, 1994), De flat (Ben Verbong, 1994), De jurk (Van Warmerdam, 1996), Dying to Go Home/Mortinho por chegar a casa (Carlos da Silva en George Sluizer, 1996), Somberman’s aktie (Casper Verbrugge, 2000), Oorlogsrust (Doesjka van Hoogdalem, 2006) en Bride Flight (Ben Sombogaart, 2008), alsmede in de korte films Duizend zielen (R. Haanstra, 1977), Fabrieksarbeid ’80 (Floor Kooij voor het Amsterdams Stadsjournaal, 1980), Wie aus weiter Ferne (Eric Oosthoek, 1994), Dear… (Ansuya Blom, 1998) en Duinzicht boven (Rijnders, 1999). Acteur en stem in de korte animatiefilm Haast een hand (Jacques Overtoom, Peter Sweenen en Gerrit van Dijk, 1983).

80, Frankrijk, 29 december, natuurlijke dood

Frans bijrolacteur. Onder meer in Mille millards de dollars (Henri Verneuil, 1982), Marion (Manuel Poirier, 1997) en Swimming pool (François Ozon, 2003).

78, Blennes (dep. Seine-et-Marne), 29 december, hartaanval

Frans regisseur en scenarioschrijver. Regisseerde vijf lange films: Un type comme moi ne devrait jamais mourir (1976), Plus ça va, moins ça va (1977), Un assassin qui passe (1981), Un dimanche de flic (1983) en Spécial police (1985). Schreef behalve zijn eigen films ook Lily, aime-moi (Maurice Dugowson, 1975).

Detour

87, Los Angeles, 25 december, gevolgen van aantal beroertes

Amerikaans filmactrice, pseudoniem van Bernice Lyon. Ster als femme fatale in de film noir Detour (Edgar G. Ulmer, 1945). Debuteerde als contractspeler van Columbia in One Dangerous Night (Michael Gordon, 1943). Onder meer in After Midnight with Boston Blackie (Lew Landers, 1943), The More the Merrier (George Stevens, 1943), Passport to Suez (André De Toth, 1943), Scared Stiff (Frank McDonald, 1945), Midnight Manhunt (William C. Thomas, 1945), Apology for Murder (Sam Newfield, 1945), The Last Crooked Mile (Philip Ford, 1946), Renegade Girl (William Berke, 1946), tegenover Johnny Weissmuller in Jungle Jim in Pygmy Island (Berke, 1950), Pier 23 (Berke, 1951) en Woman They Almost Lynched (Allan Dwan, 1953). Speelde op gevorderde leeftijd gastrollen in Fire with Fire (Duncan Gibbins, 1986) en My Winnipeg (Guy Maddin, 2007). Ook in de documentaire The Man Off-Screen (Michael Palm, 2004) over Edgar G. Ulmer.

81, New York, 25 december, darmkanker

Amerikaans zangeres en actrice, geboren als Eartha Mae Keith. Haar indiaans-Afrikaanse moeder uit South Carolina was verkracht door een blanke planter en gaf het kind weg. Vanaf haar 9de in Harlem, viel op door nasale zangstem. Was al een succesvol performer, toen ze debuteerde met de hoofdrol tegenover Sidney Poitier in The Mark of the Hawk (Michael Audley, 1957). Speelde onder meer in St. Louis Blues (Allen Reisner, 1958), Anna Lucasta (Arnold Laven, 1959), Synanon (Richard Quine, 1965), Up the Chastity Belt (Bob Kellett, 1971), Friday Foster (Arthur Marks, 1975), Erik the Viking (Terry Jones, 1989), Boomerang (Reginald Hudlin, 1992), Fatal Instinct (Carl Reiner, 1993) en Holes (Andrew Davis, 2003), Vertolkte The Catwoman in de televisieserie Batman (1967-68). Protesteerde in 1968 bij een lunch op het Witte Huis met de echtgenote van president Johnson tegen de Vietnamoorlog en werd daarna door Hollywood in de ban gedaan, tot een rehabilitatie in 1977 door president Carter. Janet Jackson vertelde in verschillende interviews graag de hoofdrol te willen spelen in een filmbiografie van Kitt.

Video uit Batman

78, Londen, 24 december, keelkanker

Engels toneel- en scenarioschrijver en acteur. Winnaar van de Nobelprijs voor de literatuur 2005. Aanvankelijk acteur, debuteerde als toneelschrijver in 1959. Zijn vervreemdende theaterteksten definieerden een genre en werden vaak verfilmd, veelal in een eigen scenariobewerking: The Caretaker/De huisbewaarder (Clive Donner, 1963), The Birthday Party (William Friedkin, 1968), The Homecoming (Peter Hall, 1973) en Betrayal (Oscarnominatie; David Jones, 1983). Zelf adapteerde hij werk van Robin Maugham – The Servant (Joseph Losey, 1963) – , Penelope Mortimer – The Pumpkin Eater (Jack Clayton, 1964) -, Trevor Dudley Smith – The Quiller Memorandum (Michael Anderson, 1966) – , Nicholas Mosley – Accident (Losey, 1967) – , L.P. Hartley – The Go-Between (Gouden Palm; Losey, 1970) – , F. Scott Fitzgerald – The Last Tycoon (Elia Kazan, 1976) – , John Fowles – The French Lieutenant’s Woman (Oscarnominatie; Karel Reisz, 1981) – , Russell Hoban – Turtle Diary (John Irvin, 1985) – , Fred Uhlman – Reunion (Jerry Schatzberg, 1989) – , Margaret Atwood – The Handmaid’s Tale (Volker Schlöndorff, 1990) – , Ian McEwan – The Comfort of Strangers/Cortesie per gli ospiti (Paul Schrader, 1990) – , Franz Kafka – The Trial/Het proces (David Jones, 1993) – en Anthony Shaffer – Sleuth (Kenneth Branagh, 2007) – . Regisseerde enkele tv-films en een verfilming van Simon Gray’s stuk Butley (1974). Acteerde in de jaren vijftig in het theater onder de naam David Baron en later in films als The Tamarind Seed (Blake Edwards, 1974), Mansfield Park (Patricia Rozema, 1999) en The Tailor of Panama (John Boorman, 2001). Op hoge leeftijd militant activist tegen de Amerikaans-Britse inval in Irak.

Fragment uit The Caretaker met Donald Pleasence en Alan Bates